RUMIANEK POSPOLITY
Inne nazwy: rumian, rumianek lekarski; mylony często z maruną bezwonną
Nazwa łacińska: Chamomilla recutita L. = Matricaria chamomilla = M. recutita L, rodz. Asteraceae= Compositae
Rumianek jest ziołem znanym i stosowanym od wieków. Jest również jedną z pierwszych roślin, które można stosować już u niemowląt. Stosowany najczęściej w postaci naparu wewnętrznie i zewnętrznie (do kąpieli, okładów, przymoczek, w kosmetologii) lub też jako olejek eteryczny rumiankowy. Surowcem zielarskim są kwiaty (koszyczki kwiatowe). Ma charakterystyczny rumiankowy zapach, co odróżnia go od podobnych wyglądem roślin (np. od maruny). Prawdziwy rumianek ma żółte główki kwiatów, które są puste w środku – jest to cechą rozpoznawczą. Ważne jest by nie mylić rumianku z podobnymi wyglądem roślinami i nie stosować ich zamiennie (np. maruna bezwonna, rumianek marokański, rumian kropkowany Anthemis punc tata, Rumian psi Anthemis cotula). Natomiast zbliżone właściwości i działanie ma rumian szlachetny (Chamaemelum nobile, Asteraceae). Podobne (ale nie takie same) znaczenie lecznicze ma również rumianek bezpromieniowy (Matricaria discoidea, Asteraceae).
Główne składniki: chamazulen (azulen), chamaviollin, spathulenol,farnezen, bisabolol, tlenek bisabolu A i B, kumaryny, śluz, matrycina, węglowodory poliacetylenowe, cholina, spiroeter (działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne); wyodrębnione z rumianku związki flawonoidowe np. apigenina i apiina (działa spazmolitycznie na mięśnie gładkie). To chamazulen czyni go głównie silnym środkiem przeciwzapalnym i antyalergicznym.
Przeciwwskazania: wrażliwość na rośliny z rodziny astrowatych.
Występowanie: pospolity w całej Europie.
Uprawa:
Rumianek jest spotykany w stanie dzikim jako chwast na miedzach, w zbożu, w ogrodach i dlatego dla własnych potrzeb zbiera się go często ze stanu naturalnego. Lubi stanowiska słoneczne. Rumianek rośnie dobrze na nawiezionych średnich i lekkich glebach piaszczysto-gliniastych ; na ubogich glebach daje słabe plony i szybko kończy kwitnienie. Dobrze rośnie na oborniku lub kompoście. Najwyższe plony surowca są z siewu przedzimowego. Rumianek sieje się najczęściej jesienią (można też wiosną) i przyklepuje (bez przykrywania) lub lekko przysypuje 0,5 cm warstwą lekkiej gleby. Koszyczki kwiatowe zbiera się w okresie kwitnienia od maja do października i suszy w cieniu.
Podstawowe działanie:
– Silnie przeciwzapalne, wiatropędne, rozkurczowe, przeciwdepresyjne;
– uspokajające – przy problemach z zasypianiem, zaburzeniami snu, nerwowości, lęku, histerii, łagodzi niepokój ruchowy;
– przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwalergiczne, przeciwgrzybiczne (Candida albicans);
– regulujące układ pokarmowy i nerwowy: w stanach zapalnych i skurczach żołądka i jelit, przy Helicobacter pylori, przy wzdęciach i biegunce, wrzodach, kolkach, nadkwaśności, przy niestrawności i braku apetytu; (bisabolol chroni tutaj błonę śluzową żołądka przed szkodliwymi substancjami i przeciążeniem, a chamazulen działa na wrzody);
– przeciwbakteryjnie w zapaleniach okrężnicy z towarzyszącą nadmierną fermentacją w przewodzie pokarmowym;
– w schorzeniach układu mięśniowego i ruchowego – napary i kąpiele – (reumatyzm, podagra, stany zapalne mięśni i stawów) działa przeciwbólowo i rozkurczowo;
– w chorobach skóry i błon śluzowych (egzemy, trądzik, wrzody, zapalenie i podrażnienie skóry, pieluszkowe zapalenie skóry, odleżyny, zranienia, stany zapalne jamy ustnej, gardła, dziąseł i migdałków), ząbkowanie u dzieci, żylaki odbytu i nóg (przemywanie),do okładów przy oparzeniach (I i II stopnia) i przy oparzeniach promieniami Roentgena, pęknięcia brodawek sutkowych; plus łagodzi, regeneruje, wzmacnia i odmładza skórę; zmniejsza opuchliznę pod oczami;
– ze względu na właściwości przeciwzapalne w infekcjach górnych dróg oddechowych, przy: kaszlu, chrypce, zapaleniu oskrzeli, katarze, zapaleniu zatok przynosowych, krztuścu;
– w chorobach wątroby oraz dla wzmożenia wydzielania żółci;
– moczopędne (zakażenia układu moczowego);
– przeciwbólowe (nerwobóle, menstruacyjnie, migreny);
– łagodzi dolegliwości związane z menopauzą;
– w dolegliwościach organów rodnych: tampony nasączone rumiankiem i wprowadzone do pochwy są pomocne przy zapaleniu błon śluzowych pochwy i likwidują upławy;
– w aromaterapii (kąpiele, inhalacje, nacieranie); stosując olejek eteryczny rumiankowy (niebieski ) bezpośrednio na skórę trzeba go rozcieńczyć; olejek może likwidować stłumiony gniew i zlikwidować pociąg do substancji uzależniających;
– w kosmetologii (kremy, maseczki, pudry, mydła, oliwki, szampony z rumiankiem), a kąpiel z dodatkiem soli leczy obrzmienia nóg;
– pomocniczo w odstawianiu nałogów: zmniejsza bóle głowy spowodowane odstawieniem kofeiny; hamuje łaknienie większości środków uzależniających i zmniejsza psychiczne pragnienie alkoholu i tytoniu;
– do lewatyw (przy skurczach jelit, wzdęciach i biegunkach);
– w lecznictwie ludowym ma zastosowanie również w: malarii, krwotokach z macicy, zwiększonej pobudliwości, czyrakach, poceniu się i jako środek przeciwrobaczy;
– dobrze łączy się z innymi ziołami w mieszankach; jest dozwolony w ciąży (z umiarem ponieważ stymuluje macicę).
Rumianek dla dzieci
– zewnętrznie:
Lecznicze kąpiele z rumianku wykorzystuje się w przypadkach skazy białkowej u dzieci, owrzodzeń, pokrzywki czy świądu skóry (do kąpieli robi się napar z 30-50 g surowca na wanienkę). Oprócz kąpieli ma zastosowanie do płukania jamy ustnej (np. przy anginie), do przemywań i do okładów na skórę, jak również do przemywania oczu przy zapaleniu spojówek czy jęczmieniu (również na tle alergicznym, trzeba pamiętać ze zawsze przemywamy świeżo przygotowanym naparem). Rumianek bywa też składnikiem pasty do zębów. Często stosowany jest również alkoholowy wyciąg z kwiatów rumianku – Azulan – jako środek dezynfekujący. U dzieci i niemowląt można stosować inhalacje z rumianku (poprzez inhalator lub miskę z parującym naparem) przy kaszlu, bólach gardła czy przeziębieniu. Można również rozwiesić pieluchę zmoczoną w gorącym naparze w pobliżu łóżeczka niemowlęcia.
– wewnętrznie:
Rumianek jest najczęściej pierwszym ziołem, które podaje się niemowlęciem. Przygotowuje się wtedy słaby napar z ½-1 łyżki surowca na szklankę wrzątku, zaparza pod przykryciem 15 minut; napar trzeba przecedzić i ewentualnie rozcieńczyć przegotowaną wodą. Zioło podaje się głównie ze względu na korzystne działanie na przewód pokarmowy. Rumianek łagodzi kolki jelitowe, znosi wzdęcia, ułatwia trawienie, jak również łagodzi bóle brzucha (które są częste przy sztucznym karmieniu), jest stosowany przy ząbkowaniu, po antybiotykoterapii oraz ułatwia zasypianie.
Rumianek jest często stosowany w leczeniu u dzieci równomiernie z lekami syntetycznymi, ponieważ skraca czas terapii i zmniejsza ryzyko działań ubocznych. Jednak wtedy konieczne jest porozumienie z lekarzem prowadzącym dziecko, w szczególności kwestii dotyczących dawkowania i możliwych interakcji z lekami.
Rumianek według Medycyny Chińskiej
Nie jestem specjalistą TCM więc podam tylko podstawowe zagadnienia. Ma gorzki smak i działa ochładzająco. Wykazuje działanie w kanałach: serca, wątroby, żołądka i jelita cienkiego. Wskazany jest przy: usuwaniu zastojów Qi wątroby i poprawie cyrkulacji Qi; ochładzaniu Gorąca (Ognia) żołądka; ochładzaniu Gorąca wątroby i żołądka oraz regulacji dysharmonii między tymi obiegami; ochładzaniu Gorąca (Ognia) serca i uspokajaniu Shen; dezynfekcji skóry i błon śluzowych i ochładzaniu wilgotnego Gorąca na powierzchni – działanie miejscowe. Rumianek nie jest wskazany przy skazach alergicznych i silnych syndromach Zimna środkowego ogrzewacza.
Z własnego doświadczenia
Uprawiałam rumianek na wydzierżawionym polu w Inwałdzie. Była to moja pierwsza próba uprawy rumianku. Pole miało około 20 arów. Na jesień była zrobiona orka, a na wiosnę bronowanie. Tyle było zastosowania maszyn, resztę robiłam ręcznie. Rok wcześniej na tym samym polu był jęczmień. Malutkie nasiona siałam wiosną (nie miałam możliwości jesiennego siewu), a rzędy odmierzałam sznurkiem. Plewienie było bardzo uciążliwe, w szczególności że miejscami wyrastała trzcina. Kwiatostany zbierałam sukcesywnie po kilka godzin co dwa dni przez cały okres kwitnienia. Mój syn Leonardo „pomagał” mi przy zbiorach – miał przy tym sporo zabawy. Potem rozłożone bardzo cienką warstwą suszyłam bez dostępu światła na przewiewnym strychu. Oprócz kwiatostanów suszyłam również całe ziele. Ogólny wniosek: bardzo pracochłonne.
Rumianek jest pomocny w upalne lata. Jeśli rano wypijemy szklankę naparu rumiankowego to wysoka temperatura w ciągu dnia nie będzie tak dokuczliwa – potwierdza to chłodzące działanie ziela.
Uwagi i ciekawostki:
Rumianek należy do najstarszych roślin leczniczych. Badacz przyrody Pliniusz włączył rumianek do encyklopedii nauk przyrodniczych (lata 23-75 przed naszą erą). Przeciwbólowe i przeciwdrgawkowe właściwości rumianku znane były już za czasów Hipokratesa i Dioskuridesa.
Niektórzy homeopaci twierdzą, że rumianek nie powinien być stosowany podczas kuracji preparatami homeopatycznymi (podobnie do mięty), gdyż może zmniejszać ich skuteczność.
Olejki eteryczne rumianku są stosowane przy wyrobie niektórych likierów oraz farb do malowania na porcelanie.
W przypadku każdej osoby powinno być wzięte wiele czynników (np.: waga, wiek, to czy stosujemy ziele pojedynczo czy w mieszance, w ostrej chorobie lub przewlekłej, itd.) jeśli chcemy ustalić właściwe dawkowanie ziół. Przytoczę tutaj cytat Paracelsusa: „Każda rzecz może być trucizną, wszystko zależy od dawkowania.”Rumianek jest znanym i ogólnie bezpiecznym zielem a i tak lepiej jest przygotować mniejszą porcję niż przedawkować.
ŹRÓDŁA:
- Wiedza własna.
- Wiedza z kursu zielarskiego w IMK Katowice.
- Mars, „Naturalne sposoby leczenia nałogów”, wyd. KDC, Warszawa 2002.
- Gumowska, „ziółka i my”, wyd. PTTK „Kraj”, Warszawa 1983.
- Czikow, J. Łaptiew, „Rośliny lecznicze i bogate w witaminy”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1982.
- Dr Tadeusz Błaszczyk, „Leczę ziołami chińskimi (Chińska Materia Medica)”,wydanie I, tom III.
Suszony kwiatostan rumianku i ziele rumianku z moich zbiorów (z uprawy i stanu naturalnego) można zakupić w Gospodarstwie DUDEK w Zagórniku na ul. Inwałdzkiej 42. Dostępne są również inne zioła.
Tekst napisany w całości przez: mgr. inż. leśnictwa i dyplomowanego zielarza: Anna Wiktoria Młocek-504-690-461 Tekst objęty prawami autorskimi-kopiowanie zabronione.
